100-lecie niepodległości – pierwsze lata
100-lecie niepodległości – pierwsze lata
11 listopada 1918 roku rozpoczęło się rozbrajanie niemieckich oddziałów. W walkach z nieprzyjacielem wzięło wtedy udział wielu młodych chłopców, gdyż w tym czasie idea krzewienia polskości przez edukację była w fazie największego rozkwitu. Wielu z nich nie wahając się stawiło się na rozkaz.
A jak wyglądała sytuacja kraju z punktu geopolitycznego?
Dużą rolę w walce o niepodległość odegrali działacze, którzy tworzyli zręby polskiej państwowości. Dzięki temu przyszły Marszałek powołał pierwszy rząd polski z Jędrzejem Moraczewskim na czele (17 listopada).
Administaracja i samorządność w pierwszych latach niepodległości miała za zadanie odbudować struktury państwa gnębionego przez zaborców przez ostatnie 123 lata. Ustanowienie granic było zadaniem żmudnym i trudnym. Międzynarodowa zgoda w kwestii funkcjonowania niepodległej Polski nie wiązała się niestety z jasnymi deklaracjami co do przebiegu jej linii granicznej. Swój ostateczny kształt przybrała na mocy porozumień i traktatów, wymuszanych niejednokrotkie zbrojnymi powstaniami (Śląsk, Wielkopolska). O granicy zachodniej zdecydowały porozumienia pokojowe w Wersalu, a o wschodniej przebieg wojny polsko-bolszewickiej. Długi proces kształtowania się granic spowodował, że dopiero 2 sierpnia 1919 roku wprowadzono nowy podział administracyjny na terenie byłego Królestwa Polskiego. Pierwsze 5 województw to: łódzkie, lubelskie, kieleckie, białostockie i warszawskie. Kształtowanie się administracji terytorialnej trwało aż do 1926 roku. Polska u progu niepodległości składała się z 17 województw, 277 powiatów, ponad 3000 gmin i 40000 gromad.
W 1921 roku przeprowadzono pierwszy spis powszechny w Polsce i choć nie objął on wszystkich ziem pokazał specyfikę Rzeczypospolitej i nakreślił wyzwania jakie przed nią stały. Według danych w Polsce mieszkało 25700000 osób, ale tylko 69% spośród nich deklarowało narodowość polską. Blisko 64% mieszkańców II Rzeczypospolitej zajmowało się rolnictwem (na terenach wschodnich liczba ta sięgała nawet 80%). Kraj był słabo zurbanizowany, a miasta były stosunkowo niewielkie. Pierwsza trójka największych miast to: Warszawa, Łódź i Lwów. Co ciekawe prawie połowę ówczesnego społeczeństwa stanowiły kobiety.
W 1918 roku Polska stanęła przed problemem unifikacji odzyskanych ziem oraz odbudowy po zniszczeniach wojennych.
Ważną rolę w rozwoju odrodzonego państwa odegrały koleje państwowe. Najpierw należało więc zająć się połączeniem trzech różnych systemów kolejowych i normalizacją różnych szerokości szyn, różnych znaków kolejowych, a nawet organizacji ruchu (prawo- i lewostronny). Kiedy się to udało po polskich szynach zaczęły kursować pociągi, a wśród nich lukstorpeda, która pokonała trasę z Krakowa do Zakopanego w czasie 2 godziny i 18 minut. Inną wizytówką Polski stała się także flota. Po uroczystych zaślubinach z morzem 10 lutego 1920 roku pojawiły się plany stworzenia nie tylko marynarki wojennej ale także floty handlowej. Spełnieniem tych marzeń były transatlantyki „Piłsudski” i „Batory” pływające pod koniec lat 30. na trasie Gdynia – Ameryka Północna. Inną ważną inicjatywą II Rzeczypospolitej była budowa z całą infrastrukturą nowoczesnego, modernistycznego portu w Gdyni (Gdynia otrzymała prawa miejscie w 1926 roku).
Tak w zarysie wyglądała mała część wyzwań przed jakimi stanęła nowa Rzeczypospolita Polska w 1918 roku.
IB