Rzodkiewka – królowa nowalijek

Rzodkiewka – królowa nowalijek

Rzodkiewka jest krewniaczką brukselki, kalafiora i brokułów i odmianą rzodkwi zwyczajnej. Historia jej powstania nie jest dokładnie znana – wyhodowano ją najprawdopodobniej w średniowiecznej Europie.

Rzodkiewki dostępne są w handlu przez cały rok, najbardziej wartościowe i najsmaczniejsze są jednak w sezonie wiosenno-letnim. W medycynie ludowej już od czasów starożytnych wykorzystywano ekstrakty z rzodkiewki jako remedium na liczne schorzenia takie, jak choroby żołądka, serca, infekcje dróg moczowych czy stany zapalne wątroby. Jej właściwości terapeutyczne przypisywane są między innymi jej wtórym metabolitom takim, jak glukozynolany, polifenole i izotiocyjaniany.
Odmian rzodkiewek jest wiele – różnią się wielkością, kształtem, kolorem, stopniem ostrości oraz porą uprawy – wiosną lub jesienią. Do wyboru mamy m.in. rzodkiewki czerwone (najpopularniejsze), białe, żółte, a nawet czarne. Wszystkie mają jednak podobną wartość odżywczą i wpływ na organizm.
Większość warzyw charakteryzuje wysoka zawartość procentowa wody oraz niska wartość kaloryczna. W przypadku rzodkiewki nie jest inaczej, zawartość wody sięga około 95%, a jedna rzodkiewka to około 3 kalorie. Poza tym rzodkiewki są również źródłem wapnia, fosforu, magnezu, żelaza, siarki, której zawdzięcza ostry smak, cynku, miedzi i fluoru oraz witamin – w tym kwasu askorbinowego i witamin z grupy B. W rzodkiewce znajdziemy również błonnik, kwas foliowy, retinol, prowitaminę A i niacynę. Warto wiedzieć, że poza częścią korzeniową, spożywać można również liście i kiełki tej rośliny, które również są niezwykle wartościowe. Liście zawierają więcej białka, wapnia czy witaminy C niż można znaleźć w części korzeniowej. Są one również świetnym źródłem związków o potencjale antyoksydacyjnym.

Prozdrowotne działanie rzodkiewki obejmuje:
▸ ochronę wątroby – bioaktywne związki zawarte w rzodkiewce wpływają na zmniejszenie nasilenia stłuszczeniowej choroby wątroby. Ekstrakt z czarnej rzodkwi niweluje akumulację lipidów, a sok z rzodkwi wspiera funkcje detoksykacyjne wątroby (działanie hepatoprotekcyjne). Ze względu na obecność olejków i kwasów organicznych z rzodkiewek zrezygnować powinny osoby z chorobą wrzodową żołądka i dwunastnicy, z zapaleniem wątroby oraz nieżytem jelit.
▸ przyspieszenie metabolizmu – sprzyja odchudzaniu nie tylko ze względu na znikomą kaloryczność, ale również korzystny wpływ na tempo przemiany materii, przyczynia się do tego m.in. potas – pierwiastek, który bierze udział w spalaniu tłuszczów i węglowodanów. Błonnik poprawia pracę jelit (przeciwdziałając przy tym zaparciom), zmniejsza apetyt, ograniczając przy tym wchłanianie i przyswajanie tłuszczów.
▸ działanie przeciwnowotworowe – izotiocyjaniany wpływają na regulację enzymów detoksyfikujących czy regulacje cyklu komórkowego. Działanie prewencyjne zapobiega rozwijaniu się nowotworów wątroby, jelita, piersi, płuc oraz prostaty.
▸ działanie przeciwdepresyjne – rzodkiewka jest źródłem związków typu fenolowego, alkaloidowego, antocyninowego i izotiocyjanianowego, a więc ekstrakt z rzodkiewki ma działanie antydepresyjne.
▸ działanie antybakteryjne i przeciwgrzybiczne – ekstrakt z rzodkiewki ma hamujący wpływ na wzrost bakterii, a także grzybów, dzięki obecności peptydów bogatych w cysteinę. W części korzeniowej warzywa znajdują się substancje, które poza nadawaniem ostrego smaku działają również bakteriobójczo. Działanie antybakteryjne i przeciwzapalne zawdzięcza rzodkiewka olejkowi gorczycowemu i zawartej w nim siarce (wspomaga nie tylko trawienie, ale również leczenie infekcji, oczyszczanie nosa i zatok, rozpuszcza nadmiar flegmy).
▸ poprawę kondycji cery, włosów oraz pomoc w trądziku – obecność siarki i sporych ilości potasu poprawia kondycję cery, wzmacnia włosy i paznokcie. Regularne spożywanie rzodkiewek zmniejsza też wypadanie włosów, ich tendencję do przetłuszczania się i łupież.
▸ działanie przeciwcukrzycowe – rzodkiewka może wykazywać właściwości obniżające glikemię. Także kiełki rzodkiewki mają hipoglikemiczne działanie. Dodatkowo rzodkiewka zawiera koenzym Q10, chroniący przed rozwinięciem się cukrzycy typu 2.

Substancje szkodliwe w rzodkiewkach
Niestety, ale rzodkiewki cechuje większa niż inne warzywa zawartość azotanów, ale na ich stopień akumulacji ma wpływ odmiana warzywa i zawartość składników w glebie, w której jest uprawiana. Największe ilości znajdziemy w warzywach szklarniowych, ponieważ do ich upraw stosuje się wysokie dawki nawozów azotowych. Nie należy się jednak nadmiernie obawiać, ponieważ spożycie 100g rzodkiewki dziennie nie przekracza maksymalnego dopuszczalnego spożycia na azotany. Rzodkiewki akumulują również kadm oraz ołów, które są szkodliwe dla zdrowia człowieka. Odmiany wiosenne zawierają więcej tych pierwiastków. Warto zatem wybierać rzodkiewki z upraw ekologicznych, ponieważ minimalizuje to prawdopodobieństwo występowania w nich niebezpiecznych substancji. Aby zmniejszyć ryzyko przekroczenia dopuszczalnej ilości tych związków w organizmie, zaleca się, by nie kupować rzodkiewek nienaturalnych rozmiarów, przebarwionych, pokrytych plamami i z żółtymi liśćmi. Przed spożyciem warzywa należy dokładnie umyć w bieżącej ciepłej wodzie (azotany i azotyny są rozpuszczalne w wodzie).
Aby jak najdłużej cieszyć się świeżością rzodkiewek można przechowywać je w naczyniu wypełnionym wodą, tak aby niewielka część korzeni była w niej zanurzona. Innym sposobem na przedłużenie jest odcięcie liści i umieszczenie rzodkiewek w szczelnym woreczku lub pojemniku w towarzystwie ściereczki nasączonej wodą.
Rzodkiewki zazwyczaj jemy surowe. Część korzeniową można wykorzystać do kanapek i sałatek, idealnie nadają się również do kiszenia. Można również upiec je w piekarniku, dzięki czemu zyskują one ciekawy smak i stają się świetnym dodatkiem do posiłku. Liście można użyć do sporządzenia domowego pesto.

Dip rzodkiewkowy
▸ 3 rzodkiewki
▸ 30g sera feta
▸ 3 łyżki śmietany
▸ 2 łyżeczki soku z cytryny
▸ 1 łyżeczka gorczycy
▸ 1 łyżka oliwy
W miseczce łączymy śmietanę, pokruszoną fetę, sól, sok z cytryny i posiekane liście rzodkiewki. Rzodkiewki kroimy w kostkę lub ścieramy na tarce i dodajemy do sosu. Wsypujemy gorczycę i wlewamy 1 łyżkę oliwy, dokładnie mieszamy. Dip jest świetnym dodatkiem do pieczonego kurczaka.

CONCILIO