Wielkanoc – ciekawostki i tradycje

Wielkanoc – ciekawostki i tradycje

Wielkanoc jako najważniejsze święto chrześcijańskie ma szczególne znaczenie dla wiernych – to najbardziej radosne święto, które wieńczy okres Wielkiego Postu i Wielki Tydzień. Święta Wielkanocne są niezwykle barwne i mają bogate tradycje.

Skąd wzięła się nazwa Wielkanoc?
Wielkanoc jest świętem nawiązującym do ostatnich dni życia Jezusa Chrystusa. W tradycji chrześcijańskiej obchodzi się Wielki Tydzień, w którym najważniejsze dni to piątek, sobota i niedziela, zwane Triduum Paschalnym. Wedle tradycji biblijnej Chrystus zmartwychwstał nocą, stąd też nawiązanie w nazwie i podkreślenie tej pory dnia mianem „Wielkiej Nocy”.

Wielki Tydzień – znaczenie poszczególnych dni
▸ Wielki Piątek – upamiętnia śmierć Jezusa na krzyżu;
▸ Wielka Sobota – dzień, w którym święci się pokarmy w koszykach, odwiedza symboliczny grób, w którym znajduje się ciało Jezusa, który niebawem zmartwychwstanie;
▸ Wielka Niedziela – dzień, w którym celebrujemy zmartwychwstanie Chrystusa;
▸ Poniedziałek Wielkanocny – zwany lanym poniedziałkiem oraz śmigusem-dyngusem – dzień, w którym oblewamy się wzajemnie wodą.

Malowanie pisanek
Zwyczaj malowania jaj wywodzi się ze starosłowiańskich obrzędów. Dla Słowian jajo miało ważne znaczenie i pośredniczyło między ludźmi, duchami i bogami. Wierzyli oni, że bóg narodził się ze słonecznego jaja, a sam świat ma również taki kształt. Słowianie zdobili pisanki symbolami, które odnosiły się do sił przyrody i bogów. Do dzisiaj jajo symbolizuje początek nowego życia. Kiedyś jedzenie jajek w okresie Wielkanocy było zakazane przez Kościół.

Wielkanocna babka
Zwyczaj pieczenia wielkanocnej babki przybył do Polski z Litwy i Białorusi. Ciasto o stożkowym kształcie przypomina koliste spódnice, ubierane od święta przez starsze kobiety na wsiach. Gdy gospodynie zaczynały wielkie wypiekanie babek wielkanocnych, zamykały kuchnię na klucz, by nikt obcy nie podglądał wypieków, ponieważ ciasto mogło opaść. Babka po wyjęciu z pieca stygła na puchowej pierzynie, a w kuchni mówiono szeptem.

Mazurki wielkanocne
Mazurek to nagroda po trwającym wcześniej 40 dni poście. Przybył do Polski z azjatyckiej części Turcji. Mazurek pieczony jest na kruchym cieście i jest bogato zdobiony: kajmakiem, bakaliami, orzechami czy czekoladą. Ciasto nazwano „mazurkiem”, ponieważ jego wypiekiem jako pierwsze zajęły się kobiety mieszkające na Mazowszu, a mieszkańców tego regionu zwano Mazurami do końca XIX wieku.

Święcenie pokarmów
Święcenie pokarmów ma związek z dawnym błogosławieniem dań spożywanych podczas świątecznej uczty. Co ciekawe, w przeszłości pokarmy święcono w domach, a nie w kościele. Zgodnie z tradycją, w wielkanocnym koszyczku powinno znaleźć się 7 pokarmów o symbolicznym znaczeniu: jajko, chleb, sól, mięso, masło, chrzan oraz kawałek wielkanocnego ciasta.

Rezurekcja
Rezurekcja to uroczyste nabożeństwo, najczęściej odprawiane skoro świt. Dawniej, aż do XVIII wieku, msza rezurekcyjna odbywała się o północy, jak pasterka. Nabożeństwo poprzedzał też przez wieki huk z dział armatnich. Hałas miał upamiętniać przesuwane głazy w grobie Jezusa.

Śniadanie wielkanocne
Tradycja nakazuje, by po rezurekcji zacząć przygotowania do wielkanocnego śniadania. Główne miejsce na świątecznym stole zajmuje święconka – pokarmy poświęcone w Wielką Sobotę.

Śmigus-dyngus
Śmigus-dyngus to zwyczaj słowiański polegający na polewaniu wodą, który symbolizować miał nadchodzące po zimie oczyszczenie i radość z nadejścia wiosny. Pierwsze informacje o tym zwyczaju pochodzą z XIV wieku. Śmigus-dyngus był przez lata kultywowany głównie we wsiach, gdzie młodzi chłopcy obficie polewali wodą mieszkające w okolicy dziewczyny. Tradycja mówi, że te dziewczęta, które nie zostały oblane wodą, powinny mieć powody do niepokoju, gdyż brak zainteresowania ze strony chłopców w tym szczególnym dniu mógł być wróżbą o staropanieństwie.

Wielkanoc na świecie – ciekawostki:
▸ USA – w Wielkanoc kobiety zakładają na głowę ogromne, pięknie przyozdobione kapelusze. Znajdują się na nich ozdoby nawiązujące do świąt wielkanocnych: kurczaki, pisanki. Organizowany jest także konkurs na najpiękniejszy kapelusz. Ponadto odbywa się toczenie jajka po trawniku Białego Domu. Zwyczaj ten liczy już ponad 130 lat i praktykowany jest przez kolejnych prezydentów Stanów Zjednoczonych.
▸ Meksyk – w Niedzielę Wielkanocną pali się figurki symbolizujące Judasza i diabła. Najhuczniej obchodzi się Niedzielę Zmartwychwstania z pokazami sztucznych ogni oraz zabawami w wesołym miasteczku. Meksykanie mają 2 tygodnie wolnego od pracy i szkoły – zaczynają od Niedzieli Palmowej i kolejny Tydzień Paschalny również jest wolny.
▸ Niemcy – nieodłącznym elementem Wielkanocy w Niemczech są pisanki i zajączek wielkanocny. To właśnie on chowa czekoladowe jajka dla dzieci w domu i w ogrodzie. Mniej znaną tradycją jest toczenie lub zrzucanie jaj z pagórków. Zawody wygrywa osoba, której uda się rozbić jajka o siebie. Z kolei „bitwa na jajka” to uderzanie o siebie jajkami przed obraniem w taki sposób, by zbić skorupkę jajka przeciwnika.
▸ Anglia – dzieci biorą udział w egg hunt. Wielkanocny zajączek zostawia w domu i w ogrodzie czekoladowe jajka.
▸ Rosja – nie obchodzi się w tym kraju święta Wielkiej Nocy, lecz Paschę. To bardzo ważne święto dla wyznawców prawosławia. Jest to święto ruchome, poprzedzone 40-dniowym postem. Podobnie jak w chrześcijaństwie – obchodzona jest Niedziela Palmowa. W sobotę Rosjanie także święcą pokarmy, a w nocy odprawiane jest kilkugodzinne nabożeństwo.

MK