Wyrok Trybunału Konstytucyjnego. Właściciele działek mogą żądać wysokich odszkodowań

Wyrok Trybunału Konstytucyjnego. Właściciele działek mogą żądać wysokich odszkodowań

Orzeczenie TK może mieć wpływ na miliony nieruchomości z urządzeniami przesyłowymi, jak m.in. słupy energetyczne.

Przełomowy wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 2 grudnia 2025 r. otwiera właścicielom nieruchomości drogę do uzyskania wysokich odszkodowań za wieloletnie, bezumowne korzystanie z ich gruntów przez przedsiębiorstwa energetyczne, wodociągowe i inne podmioty przesyłowe. Decyzja TK oznacza, że do 2008 r. – zanim w polskim prawie pojawiła się instytucja służebności przesyłu – państwo ani firmy nie mogły nabywać prawa do korzystania z prywatnej ziemi w drodze zasiedzenia.

Dotychczas właściciele gruntów przez lata przegrywali podobne sprawy w sądach, które uznawały możliwość zasiedzenia „służebności odpowiadającej służebności przesyłu”. Była to konstrukcja prawna od lat budząca poważne wątpliwości, zwłaszcza że sama instytucja służebności przesyłu została wprowadzona dopiero 3 sierpnia 2008 r.

Bydgoski adwokat Rafał Przybyszewski podkreśla, że wyrok TK ma fundamentalne znaczenie dla tysięcy właścicieli m.in. z Kujaw i Pomorza, gdzie od lat 70. czy 80. na prywatnych działkach stawiano słupy energetyczne, rurociągi i inne instalacje – często bez zgody właścicieli i bez wypłaty jakiegokolwiek wynagrodzenia.

Trybunał stwierdził jednoznacznie, że nie można zasiedzieć służebności przesyłu, a tworzenie nowych praw rzeczowych przez analogię narusza konstytucyjnie chronione prawo własności. Ograniczenia tego prawa mogą wynikać wyłącznie z ustawy, nie z interpretacji.

Wyrok otwiera szeroką drogę do roszczeń. Właściciele mogą domagać się zarówno wynagrodzenia za ustanowienie służebności przesyłu na przyszłość, jak i odszkodowania za dotychczasowe bezumowne korzystanie z gruntu — nawet do sześciu lat wstecz. W przypadku słupów energetycznych stawki mogą wynieść od kilku do nawet kilkunastu tysięcy złotych, zależnie od wielkości działki i zakresu ingerencji.

Według ekspertów po wypłaty mogą zgłosić się właściciele nawet 20 milionów działek, co oznacza ogromny wpływ wyroku na praktykę rynkową i pracę sądów.

Co ciekawe, sprawa, która doprowadziła do grudniowego wyroku, sięga 2016 r., gdy Sąd Rejonowy w Grudziądzu skierował pytanie prawne dotyczące sporu o linię energetyczną przebiegającą przez działkę od lat 70. Prokuratorzy i właściciele gruntów wskazywali, że przed 2008 r. nie istniała w ogóle możliwość zasiedzenia służebności przesyłu, ponieważ nie istniał taki typ prawa.

Teraz, jak podkreślają prawnicy, właściciele powinni monitorować interpretację wyroku przez sądy i rozważyć działania prawne zanim przedsiębiorstwa przesyłowe podejmą własne kroki po orzeczeniu.