Symbole i tradycje bożonarodzeniowe
Symbole i tradycje bożonarodzeniowe
Niby wiemy jakie są, ale jak się okazuje nie wykorzystujemy wszystkich z nich i skutkiem tego jest to, że nasze dzieci i wnuki zapominają o nich lub nawet o nich nie wiedzą. Dziś na temat tych najważniejszych, bez których polskie Boże Narodzenie nie może się obejść.
Choinka
Wbrew pozorom to najmłodsza z bożonarodzeniowych tradycji. Choinka w obecnej formie przyjęła się w Polsce dopiero w XVIII w. a zwyczaj ten przeniósł się z Niemiec. Kościół szybko nadał choince chrześcijańską symbolikę „biblijnego drzewa wiadomości dobra i zła”, pod którym rozpoczęła się historia ludzkości. Choinkę ubiera się 24 grudnia, czyli w dniu Adama i Ewy i na jej gałązkach koniecznie powinny być zawieszone pachnące jabłka symbolizujące zakazany owoc. Wijące się łańcuchy z kolei mają przypominać węża, który kusił w rajskim ogrodzie Ewę. Natomiast gwiazda na szczycie drzewka symbolizuje Gwiazdę Betlejemską, która zawiodła Trzech Króli do stajenki, w której narodził się nasz odkupiciel grzechów – Jezus.
Opłatek
Symbolizuje zgodę, przyjaźń i miłość. Łamiemy się nim przed kolacją składając sobie jednocześnie życzenia. Zwyczaj ten pochodzi z czasów wczesnego chrześcijaństwa, kiedy wierni przynosili do świątyni chleb. Tam go błogosławili i zanosili innym osobom, które nie mogły przyjść na mszę. Przyjmuje się, że tradycja dzielenia się opłatkiem w formie, jaką znamy dzisiaj, pochodzi z XVIII wieku.
Potrawy wigilijne
Ma być ich 12, gdyż symbolizują 12 apostołów. W polskiej tradycji są to potrawy bezmięsne z płodów rolnych czyli tego, co można zebrać w ogrodzie, sadzie i lesie.
Wolne miejsce przy stole
Zwyczaj ten pochodzi prawdopodobnie z czasów, kiedy rodziny były bardzo liczne i nie wszyscy członkowie zawsze byli w stanie dotrzeć do stołu na czas. Przyjmuje się, że na początku obrzęd ten pojawił się prawdopodobnie na wsiach, a dopiero potem został przeniesiony do miast.
Siano pod obrusem
Zwyczaj wkładania siana pod obrus wywodzi się jeszcze z czasów pogańskich i ma związek z dawnym świętem rolniczym. Z kolei w tradycji chrześcijańskiej ma nawiązywać do żłóbka, w którym przyszedł na świat Jezusek. Dla chrześcijan sianko to symbol prostoty i skromności jaką chrześcijanie noszą w sercu. Przypomina też o tym, że Dzieciątko narodziło się w szopce z dala od przepychu i bogactwa.
Pierwsza gwiazdka
Symbolizuje oczywiście Gwiazdę Betlejemską, która prowadziła mędrców/króli do stajenki.
Kolęda
Nazwa wywodzi się od słowa „calendale”. Tak Rzymianie nazywali początek każdego miesiąca. Szczególnie radośnie obchodzili kalendy styczniowe, czyli noworoczne. Bawili się, śpiewali, tańczyli, składali sobie życzenia i obdarowywali się prezentami. Kościół zniósł ten zwyczaj, ale mimo tego pozostała tradycja śpiewania pobożnych pieśni dla narodzonego Jezusa, odwiedzanie się w domach zarówno przez rodzinę i przyjaciół jak i kapłana (chodzenie po kolędzie), kupowanie świątecznych podarunków. Pierwsze kolędy prawdopodobnie mogły się pojawić w Polsce już w XIII wieku, kiedy to przybyli do nas ojcowie franciszkanie. Najdawniejsze, które znamy, pochodzą z wieku XV, a najpopularniejsza z nich to kolęda „Anioł pasterzom mówił”. Kolejne wieki przyniosły nowe kolędy, a największy ich rozwkit datuje się na wiek XVII i XVIII.
Jasełka
Pierwsze jasełka – żłóbek urządził w roku 1223, wielki miłośnik Dzieciątka Jezus – Św. Franciszek z Asyżu w skalnej grocie w Greccio. Potem ojcowie franciszkanie przenieśli ten zwyczaj do kościołów i zaczęli organizować ruchome przedstawienia scen Bożego Narodzenia. Do Polski zwyczaj trafił pod koniec XIII wieku, kiedy to pojawiły się figury przedstawiające całą scenerię Bożego Narodzenia. Gdy ludziom znudziło się coroczne oglądanie drewnianych czy kamiennych figur, pomysłowi bracia zakonni zaczęli więc wystawiać najpierw ruchome figury, później zaś kukiełkowe i właśnie takie widowiska zaczęły gromadzić wielkie tłumy ludzi. Nazwa – jasełka pochodzi od słowa „jasła”, czyli żłób bydlęcy w stajni. Od tego „żłobu” powstał żłóbek, a od „jasła” – jasełka, w których głównym elementem jest żłóbek z małym Dzieciątkiem.
IB