Boże Narodzenie – tradycje i zwyczaje

Boże Narodzenie – tradycje i zwyczaje

Choinka

Jest to jedna z najmłodszych tradycji wigilijnych. Choinka w obecnej formie przyjęła się w Polsca dopiero w XVIII w. i zwyczaj ten przeniósł się z Niemiec. Kościół szybko nadał choince chrześcijańską symbolikę “biblijnego drzewa wiadomości dobra i zła”, pod którym rozpoczęła się historia ludzkości. Choinkę wnosi się do domu w dniu, w którym wspominamy pierwszych ludzi – Adama i Ewę. Na choince nie może zabraknąć jabłek, bo te właśnie owoce były na owym biblijnym drzewie. Wśród iglastych gałązek wiją się łańcuchy, które są pamiątką po wężu – kusicielu. Gwiazda na szczycie drzewka symbolizuje gwiazdę betlejemską, która wiodła Trzech Króli do Dzieciątka Jezus.

Opłatek

Opłatek symbolizuje pojednanie, zgodę, przyjaźń i miłość. Łamiemy się nim przed kolacją, jednocześnie składając sobie życzenia. Zwyczaj ten pochodzi z czasów wczesnego chrześcijaństwa, kiedy wierni przynosili do świątyni chleb. Tam go błogosławili i zanosili innym osobom, które nie mogły przyjść na mszę. Przyjmuje się, że tradycja dzielenia się opłatkiem w formie, jaką znamy dzisiaj, pochodzi z XVIII wieku.

12 potraw na stole wigilijnym

Na stole według tradycji powinno znaleźć się 12 potraw – ich ilość równa jest liczbie apostołów Jezusa Chrystusa.

Zostawianie wolnego miejsca

Ze stołem wiąże się też świąteczny zwyczaj zostawiania wolnego miejsca dla nieznajomego gościa. Prawdopodobnie pochodzi z czasów, kiedy rodziny były bardzo liczne i nie wszyscy członkowie zawsze byli w stanie dotrzeć do stołu na czas. Przyjmuje się, że na początku obrzęd ten pojawił się prawdopodobnie na wsiach, a dopiero potem został przeniesiony do miast.

Siano pod obrusem

Zwyczaj wkładania siana pod obrus wywodzi się jeszcze z czasów pogańskich. Ma związek z pradawnym świętem agrarnym.
Zgodnie z wiarą chrześcijańską sianko po obrusem to nawiązanie do żłóbka, w którym przyszło na świat dzieciątko Jezus. Dla chrześcijan sianko to także symbol prostoty i skromności. Przypomina nam o tym, że Jezus Chrystus urodził się w ubogiej stajni, z dala od przepychu i bogactwa. Sianko pod obrusem ma więc symbolizować skromność, jaką każdy chrześcijanin powinien nosić w sercu.

Pierwsza gwiazdka

Do stołu siadamy zaraz po tym, jak na niebie pojawi się pierwsza gwiazdka. Jest to symbol Gwiazdy Betlejemskiej, która doprowadziła trzech króli do betlejemskiej stajni, w której narodził się Jezus Chrystus.

Kolęda

Nazwa kolęda pojawiła się dawno temu. Wywodzi się ona od słowa “calendae”, tak bowiem Rzymianie nazywali początek każdego miesiąca. Owe kalendy, szczególnie styczniowe, czyli noworoczne, obchodzili bardzo radośnie, bawili się, śpiewali, składali sobie życzenia i obdarowywali prezentami. Kościół katolicki zniósł stary, pogański zwyczaj obchodzenia kalend, zachowała się jednak tradycja śpiewania pobożnych pieśni, sławiących narodzenie Jezusa Chrystusa, odwiedzania się w domach, kupowania świątecznych podarunków. W ten sposób do języka naszych dziadków weszło łacińskie słowo “calendae” czyli kolęda. Z czasem kolędą nazwano nie tylko pieśni na Boże Narodzenie, ale także zwyczaj chodzenia po domach z życzeniami świąteczno-noworocznymi czy odwiedzanie przez kapłana parafian w ich domach. Pierwsze kolędy prawdopodobnie mogły się pojawić w Polsce już w XIII wieku, kiedy to przybyli do nas ojcowie franciszkanie. Najdawniejsze, które znamy, pochodzą z wieku XV, a najpopularniejsza z nich to kolęda „Anioł pasterzom mówił”. Kolejne wieki przyniosły nowe kolędy, a największy ich rozwkit datuje się na wiek XVII i XVIII.

Święty Mikołaj

Święty Mikołaj odwiedza nas 6 grudnia lub w wieczór wigilijny. Pierwowzorem dzisiejszego, niejako już bajkowego Mikołaja, był biskup Miry (dzisiejsza Turcja), który żył w III w. Był człowiekiem wielkiego serca, pomagał biednym i potrzebującym. Rozdał cały swój majątek ubogim. Obecnie Święty Mikołaj przynosi co roku prezenty 90 milionom dzieci na całym świecie. Zostawia je pod poduszką, w skarpetach, bucikach czy pod choinką.

Ewangelia

Święta Bożego Narodzenia związane są z obrządkiem religijnym, tak więc bardzo ważną tradycją jest odczytywanie fragmnetu ewangelii Św. Łukasza, dotyczącego narodzin Jezusa.

Jasełka

Pierwsze jasełka urządził dawno temu, w roku 1223, wielki miłośnik Dzieciątka Jezus – Św. Franciszek z Asyżu w skalnej grocie w Greccio. To on urządził pierwszy żłóbek wyobrażający Boże Narodzenie. I tak ojcowie franciszkanie zaczęli urządzać po kościołach szopki i organizować jasełka czyli ruchome przedstawienia scen Bożego Narodzenia. Zwyczaj ten ponieśli na cały świat, w tym także do Polski, gdzie już pod koniec XIII wieku pojawiły się figury przedstawiające całą scenę Bożego Narodzenia. Gdy ludziom znudziło się coroczne oglądanie drewnianych czy kamiennych figur, pomysłowi bracia zakonni zaczęli więc wystawiać najpierw ruchome figury, później zaś kukiełkowe i właśnie takie widowiska zaczęły gromadzić wielkie tłumy ludzi. Nazwa – jasełka pochodzi od słowa “jasła”, czyli żłób bydlęcy w stajni. Od tego “żłobu” powstał żłóbek, a od “jasła” – jasełka, w których głównym elementem jest żłóbek z małym Dzieciątkiem.