ONZ wzywa Kanadę do ograniczenia prawa do eutanazji

ONZ wzywa Kanadę do ograniczenia prawa do eutanazji

Kanadyjskie organizacje wspierające osoby z niepełnosprawnościami z uznaniem odniosły się do zaleceń komisji ONZ, która wezwała Kanadę do zaprzestania udzielania zgody na wspomaganą śmierć osobom, których zgon nie jest możliwy do racjonalnego przewidzenia.

– Jesteśmy absolutnie zachwyceni – powiedziała Krista Carr, dyrektor generalna Inclusion Canada, ogólnokrajowej organizacji wspierającej osoby z niepełnosprawnością intelektualną. – To prawdziwe uznanie dla społeczności, która przez cały czas konsekwentnie sprzeciwiała się tym przepisom.

W dniu 21 marca Komitet ONZ ds. Praw Osób z Niepełnosprawnościami wyraził „głębokie zaniepokojenie” obowiązującymi w Kanadzie regulacjami dotyczącymi wspomaganego umierania w ramach tzw. Track 2 MAID (MAID – Medical Assistance In Dying – medyczna pomoc w umieraniu).

Program ten został wprowadzony w 2021 roku i obejmuje osoby cierpiące na przewlekłe, nieuleczalne schorzenia lub z niepełnosprawnością, których śmierć nie jest jednak przewidywana w najbliższej przyszłości. W latach 2021–2023 w jego ramach doszło w Kanadzie do ponad 1300 zgonów, czy też – jak mawiają przeciwnicy tego prawa – zalegalizowanych zabójstw.

Komitet ONZ zaapelował o całkowite wstrzymanie programu Track 2 MAID oraz zablokowanie jego planowanego rozszerzenia na rok 2027, które miałoby objąć osoby cierpiące wyłącznie na zaburzenia psychiczne. Zarekomendowano również zakaz wcześniejszych deklaracji o chęci skorzystania z MAID – praktyki dopuszczonej w Quebecu od października dla osób z demencją.

Obawy o „eugenikę wspieraną przez państwo”

Na początku miesiąca przedstawiciele rządu Kanady oraz organizacji społecznych, w tym Inclusion Canada, pojawili się w siedzibie ONZ w Genewie, by omówić przestrzeganie przez Kanadę Konwencji ONZ o prawach osób niepełnosprawnych. Choć kraj ratyfikował ją w 2010 roku, nie została ona w pełni wdrożona do krajowego systemu prawnego, a jej postanowienia są stosowane nierównomiernie.

Wcześniej wiele organizacji przedstawiło ONZ szczegółowe obawy dotyczące sposobu wdrażania konwencji w Kanadzie. Krytykowano m.in. fakt, że Track 2 MAID narusza prawo do życia osób z niepełnosprawnościami.

Podczas przesłuchań komitet ONZ ponownie wyraził te zastrzeżenia. Wiceprzewodnicząca komitetu, Rosemary Kayess, kwestionowała, dlaczego władze kanadyjskie nie uznają programu Track 2 za formę „eugeniki wspieranej przez państwo”. – Jak to możliwe, że Track 2 MAID nie jest postrzegany jako eutanazja wspierana przez państwo? – pytała. Odniosła się również do sygnałów, że niektóre osoby niepełnosprawne decydują się na MAID, ponieważ nie otrzymują odpowiedniego wsparcia w zaspokajaniu podstawowych potrzeb życiowych.

W odpowiedzi przedstawiciele rządu wskazali na kryteria, jakie muszą spełniać osoby ubiegające się o MAID, oraz przywołali federalny plan działania na rzecz integracji osób niepełnosprawnych.

Ministerstwo Spraw Zagranicznych Kanady zwróciło się do resortu zdrowia o oficjalne stanowisko. Rzeczniczka Health Canada, Tammy Jarbeau, przekazała, że MAID jest odpowiedzialnością współdzieloną przez rząd federalny i prowincje, i przypomniała warunki, jakie trzeba spełnić, aby zakwalifikować się do Track 2 MAID. Potwierdzono również, że legalizacja MAID dla osób cierpiących wyłącznie na choroby psychiczne planowana jest na 2027 rok.

Krytyka legalizacji Track 2 MAID

W swoich rekomendacjach ONZ wyraziła dezaprobatę wobec decyzji Kanady o zalegalizowaniu Track 2 MAID. Program ten został wprowadzony po wyroku sądu w Quebecu, który orzekł, że ograniczenie dostępu do MAID jedynie dla osób, których śmierć jest przewidywana, narusza konstytucję. Komitet zauważył z niepokojem, że rząd federalny nie odwołał się od tej decyzji. Stwierdzono, że zmiana ta opiera się na błędnym założeniu, iż cierpienie jest nieodłączną częścią niepełnosprawności, a nie konsekwencją istniejących barier społecznych.

Komitet skrytykował także nadmierny nacisk na „wolny wybór” w debacie o MAID, określając to jako „fałszywą dychotomię”. Rząd – jak napisano – oferuje osobom niepełnosprawnym prawo do śmierci, nie zapewniając im jednocześnie warunków do godnego życia.

Choć prawo kanadyjskie wymaga, aby osoby składające wniosek o Track 2 MAID zostały poinformowane o dostępnych formach wsparcia, takich jak doradztwo czy pomoc społeczna, nie mają one obowiązku skorzystania z tych usług.

Jesienią ubiegłego roku Inclusion Canada oraz inne organizacje wniosły sprawę konstytucyjną, twierdząc, że Track 2 MAID naraża osoby niepełnosprawne na nieproporcjonalne ryzyko i umożliwia im – w przeciwieństwie do osób pełnosprawnych – dostęp do przedwczesnej śmierci.

MAID dla nieletnich

Komitet ONZ zalecił także, by Kanada nie rozważała wprowadzania przepisów umożliwiających dostęp do MAID dla tzw. dojrzałych nieletnich. Choć aktualnie brak jest takich regulacji, w 2023 roku komisja Izby Gmin i Senatu zarekomendowała ich przyjęcie w przypadku nieletnich, dla których śmierć jest przewidywalna.

Z kolei organizacja Dying with Dignity  Canada (Umieranie z Godnością), działająca na rzecz prawa do wspomaganego umierania, wyraziła rozczarowanie rekomendacjami ONZ. W wydanym oświadczeniu zaznaczono, że komisja „nie sprecyzowała swoich zastrzeżeń” wobec MAID w odniesieniu do osób z chorobami psychicznymi, dojrzałych nieletnich i wniosków wcześniejszych – trzech odrębnych kategorii, które nie powinny być traktowane łącznie.

Organizacja podkreśliła, że choć strukturalna podatność niektórych osób jest realnym problemem, to całkowite wycofanie MAID nie stanowi rozwiązania. Zamiast tego rządy powinny skoncentrować się na poprawie dostępu do mieszkań, bezpieczeństwa żywnościowego, opieki dentystycznej i farmaceutycznej.

Krista Carr z Inclusion Canada przyznała, że raport ONZ dotyka wielu istotnych problemów, z jakimi mierzą się osoby niepełnosprawne w Kanadzie.

– Trafili w samo sedno – stwierdziła.

Na podst. Canadian Affairs