Poczucie własnej wartości: czym jest i jak je budować

Poczucie własnej wartości: czym jest i jak je budować

„Nikt nie może sprawić, że będziesz się czuł gorszy, bez twojej własnej zgody”.
Eleanor Roosevelt

Poczucie własnej wartości ma wielki wpływ na wszystkie dziedziny naszego życia, zarówno zawodowe – a więc satysfakcję z pracy, osiągnięcia – jak i prywatne: w kim się zakochujemy, jak traktujemy partnerów, dzieci, przyjaciół, czy czujemy się szczęśliwi.

“Wartość wysokiej samooceny nie polega wyłącznie na tym, że pozwala nam czuć się lepiej, ale że pozwala żyć lepiej” – pisze Nathaniel Branden, autor książki „6 filarów poczucia własnej wartości”.
Dzięki wysokiej samoocenie człowiek wie, że zasługuje w życiu na szczęście, miłość i szacunek innych ludzi. Przy podejmowaniu nowych działań wierzy w powodzenie, a napotykając trudności stawia im czoło i nie rezygnuje. Ewentualne porażki odbiera jako sygnał do dalszego doskonalenia i nie zniechęca się oraz nie podważa tego, jakim jest człowiekiem. Wierzy w swoje kompetencje oraz inteligencję i doświadczenie, które pomogą mu zmierzyć się z problemami na każdym etapie życia. Poczucie własnej wartości to także akceptacja własnego ciała oraz wyglądu i poczucie bycia atrakcyjnym. Jest to też wiara w to, że człowiek zasługuje na godną pracę i satysfakcjonujący związek.

Samoocena jest jak samospełniająca się przepowiednia – jeżeli źle oceniamy siebie, to mniej lub bardziej świadomie programujemy się na porażkę. Ludzie z niską samooceną wycofują się, poddają, zamykają. Albo za wszelką cenę chcą pokazać całemu światu, że jest inaczej, niż sami o sobie myślą. A kiedy przychodzi sukces, sabotują go: zaczynają nadużywać alkoholu, wchodzą w toksyczne związki, izolują się. Dzieje się tak dlatego, że sukces koliduje z ich wewnętrznym przekonaniem o tym, kim są. Jeżeli „wiem”, że moim przeznaczeniem jest bycie nieszczęśliwym, to nie mogę pozwolić, by rzeczywistość wprowadziła mnie w zakłopotanie z powodu szczęścia. Dlatego niszczę to, co osiągnęłam. I nie ma znaczenia, że to irracjonalne i autodestrukcyjne. Podobnie, wbrew własnym interesom, postępuje wielu błyskotliwych ludzi. To, że są inteligentni, nie stanowi żadnego zabezpieczenia.

Skąd się bierze poczucie własnej wartości?
Poczucie własnej wartości kształtuje się już od najmłodszych lat. Dorośli w bezpośrednim otoczeniu dziecka są jak „lustra”, w których ma ono okazję stale się przyglądać. To, jakie informacje przekazują werbalnie i pozawerbalnie dorośli jest bezpośrednią informacją – wskazówką: jaki jestem? Wspaniały czy beznadziejny, zaradny czy fajtłapa, szybko się uczę czy nie potrafię korzystać z okazji. Jestem piękny – taki, jaki jestem czy… czegoś mi brakuje. To trochę niesprawiedliwe, ale na tym etapie nie mamy wpływu na to, jakie poczucie własnej wartości buduje się w nas – w oparciu o ten mechanizm. To, w co zostaliśmy wyposażeni w rodzinie jest naszym dobrodziejstwem lub „utrudnieniem” na dalszej drodze życia. Bezwarunkowa miłość i wspieranie dziecka dobrymi komunikatami buduje pozytywny obraz samego siebie. Jest to jeden z największych skarbów, jaki mogą podarować nam bliscy i rodzice.

Jak podnieść poczucie własnej wartości?
Pomimo, że kształtowanie się poczucia własnej wartości zaczyna się już we wczesnym okresie dzieciństwa, jest to proces, który trwa przez całe życie. W swojej książce Branden wymienia 6 filarów poczucia własnej wartości, których rozwijanie przyczynia się do wzmocnienia samooceny. Są to:
▸ świadome życie – chęć poznania świata, aktywność poznawcza, gotowość do ciągłego uczenia się i zmiany poglądów, akceptacja tego, czego zmienić nie można oraz dążenie do samopoznania, czyli analizy własnych wad i zalet, kontakt ze swoimi emocjami, potrzebami, wartościami i aspiracjami;
▸ praktyka samoakceptacji – bycie swoim przyjacielem, troszczenie się o siebie, dbanie o zaspokojenie własnych potrzeb, współczucie sobie, dawanie sobie samemu wsparcia;
▸ praktyka odpowiedzialności – poczucie kontroli nad własnym życiem, chęć podejmowania decyzji i liczenia się z ich konsekwencjami;
▸ praktyka asertywności – dbanie o własne prawa i potrzeby, umiejętność wyrażania siebie bez krzywdzenia innych;
▸ praktyka życia celowego – umiejętność określania i realizacji priorytetów zgodnie z własnymi potrzebami i marzeniami;
▸ integralność osobista – życie w zgodzie z samym sobą, z własnymi przekonaniami, wartościami i normami oraz rozwój życia duchowego.

Mamy wpływ na to, co o sobie myślimy, wgląd w to jacy jesteśmy na ten moment i czy to jest coś dla nas warte. Taka konfrontacja, to nie lada wysiłek. Często potrzebne jest znowu „lustro” – tym razem dorosły, który potrafi nas poprowadzić przez ten proces zdobywania wiedzy o samym sobie. Odszukujemy schematy z dzieciństwa, określamy na nowo, ile jesteśmy dla siebie warci i z czego to wynika. Takim dorosłym może być właśnie nauczyciel, przyjaciel, trener, coach lub… terapeuta.

Angelika Danek LCSW, CRADC
Psycholog-psychoterapeutka, absolwentka Uniwersytetu Jagiellońskiego i Uniwersytetu Loyola w Chicago. Kieruje zespołem doświadczonych specjalistów oferujących profesjonalną pomoc psychologiczną dzieciom, młodzieży i dorosłym w prywatnej klinice AMBH.
Tel. (773) 313-3757 | wwww.ambh.org
6650 N Northwest Hwy, Ste 215, Chicago, IL 60631