Popielec czyli Środa Popielcowa

Popielec czyli Środa Popielcowa

Popielec albo Środa Popielcowa, według kalendarza chrześcijańskiego, to pierwszy dzień Wielkiego Postu, czyli dzień pokuty. Jest to święto ruchome przypadające na 46 dni kalendarzowych przed Wielkanocą. Kiedyś, w staropolszczyźnie nazywano ten dzień Wstępną Środą, gdyż był to wstęp do okresu postu.

Według tradycji i nakazów liturgicznych w Środę Popielcową ksiądz posypuje głowy wiernych, zebranych w kościele popiołem. Sam popiół w chrześcijaństwie jest symbolem przemijania, nietrwałości i żałoby, a w tym dniu szczególnie ma przypominać wiernym o nietrwałości i kruchości życia ziemskiego i przemijaniu.

Jest to symbol pokuty (miało to szczególne znaczenie zwłaszcza dla nawróconych grzeszników), który znany jest już od VIII wieku. W XI wieku papież Urban II uczynił Popielec obowiązującym zwyczajem w całym Kościele katolickim. Wtedy także ustalono, że popiół będzie pochodził z palm święconych w ubiegłym roku w Niedzielę Palmową.

Obrzęd posypywania głów popiołem podczas świątecznej mszy zastępuje akt pokuty. Najpierw kapłan ze złożonymi rękami zachęca wiernych do zjednoczenia się w modlitwie błagalnej o poświęcenie popiołu, następnie posypuje głowy wiernych, mówiąc: „Nawracajcie się i wierzcie w Ewangelię” lub „Prochem jesteś i w proch się obrócisz”. Co ciekawe, w oficjalnych obrzędach nie ma mowy o czynieniu znaku krzyża popiołem.

W Środę Popielcową obowiązuje wstrzemięźliwość od pokarmów mięsnych i post ścisły, czyli ograniczenie liczby posiłków do trzech w ciągu dnia w tym jednego do syta.

A tak obrzędy Wstępnej Środy opisywał Jędrzej Kitowicz, znany historyk i pamiętnikarz: „W ten dzień w kościołach dawano ludowi opielec, to jest przyklękającym przed wielkim ołtarzem lub przed innym pobocznym po odprawionej mszy świętej ksiądz posypował głowy popiołem z palmy w Kwietną Niedzielę święconej (nie z trupich kości, jak rozumie prostactwo) upalonym, przypominając ludowi tym sposobem, że kiedyś w proch się obróci, zatem żeby się do marności światowych, a tym bardziej do rozpusty nie przywiązywał, ale owszem za zbytki i swawole mięsopustne miał się przy poście świętym do pokuty”.

IB