Tradycje i zwyczaje karnawałowe

Tradycje i zwyczaje karnawałowe

Karnawał to tradycyjnie czas, w którym zapominamy o troskach i smutkach. To czas przeznaczony na radosną celebrację i zabawę. Okres ten zazwyczaj wypełniany jest paradami, tańcem, śpiewem i balami. Czy będzie także tak w tym roku? Czas pokaże. Na razie przypominamy zwyczaje związane z najsłynniejszymi celebracjami karnawału na świecie.

Słowo „karnawał” prawdopodobnie pochodzi od łacińskiego „carnem levare” albo „carnelevarium”, co dosłownie znaczy „wynieść lub usunąć mięso”. I faktycznie obchody karnawału poprzedzał 40-dniowy post, w trakcie którego katolicy nie jadali mięsa.

W Polsce karnawał nazywa się także zapustami i jest to czas zabaw rozpoczynający się od święta Trzech Króli. Kończy się we wtorek poprzedzający Środę Popielcową, która z kolei rozpoczyna okres Wielkiego Postu. Tradycja celebracji karnawału przywędrowała do Polski z Włoch w XVIII wieku. Najpierw spopularyzowano ją w stolicy. W warszawskich pałacach zabawy maskowe odbywały się nawet parę razy w tygodniu. Poza tym grano wtedy w karty, a w ostatnim tygodniu organizowano kulig na śniegu lub w karetach.
Karnawał w polskiej kulturze ludowej pełen był zwyczajów zapustnych. Mieszkańcy wsi, zapewne już „zaprawieni”, szukali w ogródkach sąsiadów „drzew w kolcach”. Gdy takie znaleźli, zanosili je do karczmy. W zamian dostawali od szynkarza trunek. Innym zwyczajem karnawałowym było oczywiście przebieranie się. W tamtych czasach najczęściej przebierano się za zwierzęta, przywdziewając ich skóry. Równie często pojawiały się postacie Romów i Żydów. Parobkowie przebierali się też za żandarmów, urzędników, kozaków czy muzykantów. Zapusty na Kaszubach miały swoje osobliwe tradycje, także kulinarne. Na przykład biedniejsi mieszkańcy starali się zjeść choć trochę mięsa wierząc, że ten, kto nie zje mięsa podczas zapustów, będzie całe lato kąsany przez komary. Podczas karnawału jadano dużo tłustych potraw. Popularne były placki ziemniaczane. Porcje spożywano spore, chcąc na zapas zaspokoić głód przed postem. Na deser jadano pączki, bliny i faworki.

Tradycja karnawału, jaka popularna jest w krajach Europy wywodzi się z obrzędów ku czci bogów urodzaju, szczęścia, życia i światła, które to odprawiano zimą i wczesną wiosną. Polegały one przede wszystkim na tańcach wokół ognisk, skokach przez ogień oraz zabawie połączonej z jedzeniem i piciem. Karnawał ma też wspólne korzenie ze starożytnymi świętami ku czci bogów. Były to uroczystości ku czci Dionizosa, Bachusa oraz rzymskie poddańskie Saturnalia.

Najpopularniejsze i najbardziej widowiskowe celebracje karnawałowe mają miejsce w Brazylii w Rio de Janeiro. Tańce półnagich tancerzy przy dźwiękach bębnów i gwizdków w rytm samby wywodzą się z czasów kolonizacji i handlu niewolnikami. Brazylię kolonizowali Portugalczycy i oni oraz afrykańscy niewolnicy dali początek zamiłowaniu do rytmicznych tańców i śpiewu. Na parę tygodni przez karnawałem na terenie Sambordome, specjalnie zaprojektowanym terenie paradowym liczne szkoły tańca rozpoczynają próby układów tanecznych, przygotowują stroje i dekoracje. Na początku korowodu tańczy porta-bandeira, czyli tancerka, która ma przykuć uwagę sędziów i widzów. W ręku trzyma flagę szkoły samby. Jej strój również robi wrażenie – jest bogato zdobiony, pełen cekinów i piór. Metre-sala to tancerz, który ochrania ją. Licznie odwiedzający Rio turyści wciągani są oczywiście do wspólnej zabawy.

W Stanach Zjednoczonych najpopularniejsze celebracje odbywają się oczywiście w Nowym Orleanie i nazywane są Mardi Gras (tłusty wtorek). Ulice mienią się tradycyjnymi kolorami – fioletowym, zielonym i żółtym. W sklepikach i ulicznych bazarach z łatwością można zakupić symbole karnawału, czyli kolorowe koraliki, kokardy czy tradycyjne ciasto Mardi Gras, zwane King Cake – w cieście schowana jest figurka dzieciątka Jezus. Centralnym punktem obchodów Mardi Gras są parady uliczne. Uczestniczą w nich szkoły, uczelnie i stowarzyszenia, które konkurują na najbardziej imponującą platformę. Przychylność kupują sobie obrzucaniem publiczności różnymi gadżetami, przede wszystkim koralikami.

Wenecja to stolica europejskiego karnawału. Słynny Carnevale di Venezia trwa do kilkunastu dni, aż do okolic Wielkiego Postu, a główne celebracje mają miejsce na placu św. Marka. Noszenie masek ma dwa wytłumaczenia. Pierwsze to prawdopodobnie inspiracja z kultury muzułmańskiej. Podczas podboju Konstantynopola Wenecjanie zetknęli się z Muzułmankami, które zasłaniały swoje twarze i tak zaczęli naśladować ten zwyczaj. Drugie z kolei mówi o tym, że władze Wenecji po to, aby wszyscy, bez względu na pochodzenie mogli bawić się razem, nakazały ukryć mieszkańcom swój status społeczny pod maską. Tradycyjnym rozpoczęciem karnawału jest lot anioła. Akrobatka w pięknej sukni szybuje na stalowych linach nad placem św. Marka. Podczas karnawału w Wenecji nie może zabraknąć tradycyjnych przedstawień nazywanych commedia dell’arte. Odgrywane są w teatrach i na ulicach. To właśnie od aktorów commedii dell’arte wywodzą się tradycyjne maski weneckie – Arlecchino czy Colombina. Co roku karnawał ma inny motyw. Pod jego koniec wybiera się najpiękniejszą maskę, a na placu św. Marka odbywa się pokaz sztucznych ogni i wielki bal.

POPELINA