“Życie, wolność i dążenie do szczęścia”

“Życie, wolność i dążenie do szczęścia”

Aktywna kolonizacja wschodnich wybrzeży Ameryki Północnej przez Europejczyków (głównie Brytyjczyków i Francuzów) rozpoczęła się na początku XVII wieku. W jej wyniku na początku XVIII wieku istniało w Ameryce Północnej 13 kolonii angielskich (New Hampshire, Massachusetts, Connecticut, New York, New Jersey, Pennsylvania, Delaware, Maryland, Virginia, North Carolina, South Carolina, Georgia, Rhode Island).

Polityka metropolii, która polegała na ograniczaniu rozwoju gospodarki kolonii oraz traktowaniu kolonii jedynie jako źródła surowców oraz rynku zbytu dla towarów angielskich, doprowadziła do konfliktu kolonii z metropolią. Konflikt ten przekształcił się w wojnę (1775-1783), czyli w tzw. wojnę o niepodległość Stanów Zjednoczonych. W 1776 roku przedstawiciele 13 kolonii amerykańskich ogłosili w Filadelfii Deklarację Niepodległości Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej. Kolonie zostały poparte militarnie przez Francję, Hiszpanię oraz Holandię. W wojnie o niepodległość Stanów Zjednoczonych brali udział Polacy, m.in. Tadeusz Kościuszko i Kazimierz Pułaski.

Deklaracja głosiła prawo do ustanawiania wszelkich aktów państwowych, wypowiadania wojny i zawierania pokoju przez dawne kolonie angielskie w Ameryce Północnej. Jej autorami, oprócz Jeffersona, byli John Adams i Benjamin Franklin. Sygnatariusze Deklaracji Niepodległości zostali nazwani przez kolonistów ojcami-założycielami.

Poniżej przedstawiamy preambułę do Deklaracji Niepodległości:

“Gdy w toku dziejów staje się koniecznym dla narodu, aby zerwał więzy polityczne, które wiązały go z innym narodem, i aby zajął wśród potęg ziemskich miejsce oddzielne i równorzędne, do którego uprawniają go prawa natury i jej Bóg, wówczas stosowny szacunek dla opinii rodzaju ludzkiego wymaga, aby naród ten ogłosił powody, które zmuszają go do tej separacji. Uważamy za oczywiste następujące prawdy: że wszyscy ludzie są stworzeni równymi, że Stwórca obdarzył ich określonymi, nienaruszalnymi prawami, a wśród praw tych jest życie, wolność i dążenie do szczęścia – że w celu zabezpieczenia tych praw tworzą się spośród ludzi rządy, których sprawiedliwa władza wywodzi się z przyzwolenia rządzonych – że jeśli kiedykolwiek, jakakolwiek forma rządu zaczyna niszczyć owe dążenia, wówczas naród ma prawo zmienić lub obalić taki rząd i ustanowić nowy rząd, na takich podwalinach zasad i organizując jego władzę w takiej formie, jaka mu się wydaje najpewniejszą dla osiągnięcia bezpieczeństwa i szczęścia.”

Konstytucja USA (przyjęta 17 września 1787, weszła w życie 4 marca 1789) wprowadziła trójpodział władzy oraz system “hamulców i równowagi”, polegający na wzajemnym równoważeniu się władzy: ustawodawczej, wykonawczej i sądowniczej.

Władzę wykonawczą sprawuje prezydent, który jest jednocześnie głową państwa i szefem rządu (administracji). Prezydent (i wiceprezydent) wybierany jest w pośrednich wyborach na czteroletnią kadencję, może powtórnie sprawować urząd tylko raz. Prezydenta wybierają elektorzy przysługujący każdemu stanowi w liczbie równej członkom Kongresu z danego stanu. Choć dziś we wszystkich stanach elektorzy są wybierani w głosowaniu powszechnym, to stany nie mają obowiązku organizowania wyborów. Zgodnie z art. II Konstytucji Stanów Zjednoczonych o sposobie wyboru elektorów decyduje stanowa legislatywa i jeśliby uznała to za stosowne może np. wybrać elektorów sama. Wszystkie mandaty elektorskie przypadające danemu stanowi zdobywa kandydat, który wygrał w tym stanie wybory; system ten powoduje, że zdarza się, że kandydat, który uzyskał mniejszość w głosowaniu powszechnym uzyskuje przewagę w kolegium elektorskim i zostaje prezydentem. Taka sytuacja miała miejsce w latach: 1824, 1876, 1888, 1960 i niedawno w 2000 roku.

Władzę ustawodawczą sprawuje Kongres, składający się z dwóch izb: Izby Reprezentantów (izba niższa) i Senatu (izba wyższa). Izba Reprezentantów ma kadencję 2-letnią, liczy 435 członków, jest wyłaniana w wyborach powszechnych i bezpośrednich; liczba reprezentantów poszczególnych stanów jest proporcjonalna do liczby ich mieszkańców (każdy stan musi mieć co najmniej 1 przedstawiciela). Senat jest organem bez kadencyjnym, liczy 100 członków, wszystkie stany mają równą reprezentację – po 2 senatorów (co 2 lata odnawia się 1/3 składu w wyborach częściowych).

Na czele władzy sądowniczej stoi Sąd Najwyższy Stanów Zjednoczonych (nie mylić z Sądami Najwyższymi poszczególnych stanów i wspólnot).

Dziś USA jest po części wymieszanym kulturowo, etnicznie, religijnie i obyczajowo krajem. Z drugiej strony, jest także głęboko miejscami spolaryzowanym, podzielonym politycznie, etnicznie, ekonomicznie i obyczajowo państwem. Jest to kraj o populacji liczącej ponad 311 mln ludzi z tendencją wzrostową, nacechowany dużym wzrostem imigracji (legalnej i nielegalnej), szczególnie z sąsiedniego Meksyku. Do dziś przetrwały w USA niektóre społeczności Indian, które utrzymują odrębność kulturowo-narodowościową (Lakotowie, Hopi). Wielu Indian służy czy służyło w siłach zbrojnych USA. W wielu środowiskach o odosobnionym charakterze etnicznym, imigranci czy rodzimi obywatele w dużej mierze utożsamiają się z etnicznością przodków, jednak nie jest to krajową normą społeczną.

Pelagia